W ostatnich latach coraz większą uwagę zwraca się na współwystępowanie różnych zaburzeń neurorozwojowych. Jednym z przykładów jest AudHD – jednoczesna diagnoza spektrum autyzmu (ASD – zaburzenia ze spektrum autyzmu) oraz zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD). Taka kombinacja może stanowić duże wyzwanie zarówno dla osób nią dotkniętych, jak i ich bliskich, jednocześnie przyczyniając się do głębszego zrozumienia różnorodności w sposobach funkcjonowania osoby neuroatypowej. Z poniższego artykułu, dowiesz się, czym jest AuDHD i jakie są jego szczególne cechy.
Czym jest AudHD?
AudHD to zaburzenie neurorozwojowe w której osoba z jednej strony posiada cechy z zakresu spektrum autyzmu, natomiast z drugiej jest zdiagnozowana pod kątem ADHD. Chociaż oba te zaburzenia diagnozuje się odrębnie, to okazuje się, że ich współwystępowanie jest dużo częstsze niż się teoretycznie zakłada. Według przeprowadzonych badań, nawet 50-70% osób ze spektrum autyzmu może jednocześnie cechować się objawami ADHD.
Oba te zaburzenia mają wspólną neurobiologiczną podstawę oraz często występujące, nakładające się objawy, co komplikuje proces diagnozy. Ich jednoczesne występowanie znacząco wpływa na codzienne funkcjonowanie danej osoby co stwarza specyficzne wyzwania i wymagania.
Najważniejsze cechy i zachowania osoby z AudHD
Osoby z AudHD mogą przejawiać cechy obu zaburzeń jednocześnie, które mogą wzajemnie się wzmacniać lub powodować konflikt w ich codziennym życiu. Poniżej opisano najważniejsze aspekty ich funkcjonowania.
1. Problemy z koncentracją i nadmierną impulsywnością
ADHD: U osób z ADHD występują trudności ze skupieniem uwagi, łatwo się rozpraszają, są impulsywne i często miewają problemy z organizacją.
Spektrum autyzmu: U osoby ze spektrum autyzmu charakterystyczna jest nadmierna koncentracja na jednej czynności (hiperfokus) i może to sprawiać trudności w przełączaniu uwagi.
AudHD: U osoby z podwójną diagnozą te cechy mogą się przeplatać – raz na prowadzenie wysuwa się problem z koncentracją, innym razem nadmierne skupienie na szczegółach.
2. Trudności w kontaktach społecznych
ADHD: Osoby z ADHD mogą wykazywać impulsywność i niecierpliwość, co może prowadzić do nieodpowiednich zachowań.
Spektrum autyzmu: Osoby w spektrum autyzmu mają trudności w rozumieniu i przestrzeganiu norm społecznych, oraz w interpretacji mimiki twarzy, gestów i ironii, traktują dosłownie przysłowia i powiedzenia.
AudHD: Osoby z podwójną diagnozą mają problemy z nawiązywaniem i utrzymywaniem relacji zarówno z powodu impulsywnego zachowania, jak i braku intuicyjnego rozumienia kontekstu społecznego.
3. Nadwrażliwość sensoryczna i bodźce zewnętrzne
ADHD: Osoby z ADHD ciągle poszukują nowych bodźców, co często prowadzi do impulsywności na różnych obszarach tj. naużywaniu substancji psychoaktywnych, alkoholu, impulsywnych i nieprzemyślanych zachowaniach seksualnych.
Spektrum autyzmu: Osoby w spektrum wykazują często nadwrażliwość na światło, dźwięki i tekstury.
AudHD: W AudHD obecne są zarówno nadwrażliwość, jak i potrzeba stymulacji, co stwarza problemy poznawcze – można unikać pewnych sytuacji jednocześnie poszukując innych (np. czuję potrzebę spotkania się ze znajomymi, ale na samą myśl o wyjściu chcę zostać w domu).
4. Problemy z regulacją emocji
ADHD: Osoby z ADHD wykazują szybkie zmiany nastroju, zwiększoną pobudliwość, ponadprzeciętną potrzebę wyrażania wielu uczuć.
Spektrum autyzmu: Osoby w spektrum często mają problemy z identyfikowaniem i nazywaniem swoich uczuć (emocji), znane również jako aleksytymia.
AudHD: w AudHD występuje wysoki poziom pobudzenia charakterystyczny dla ADHD przeplatany z autystycznymi cechami słabej modulacji emocjonalnej, co prowadzi do dużego odczuwania frustracji, a w konsekwencji do przeciążenia.
5. Rutyny i umiejętności planowania
ADHD: U osób z ADHD rutynowe trzymanie się niektórych planów i założeń często wydaje się wręcz niemożliwe, a na co dzień panuje chaos w organizacji i planowaniu działań.
Spektrum autyzmu: U osób w spektrum istnieje nierozerwalna potrzeba przewidywalności i rutyny.
AudHD: Osoby z AudHD często toczą walkę pomiędzy potrzebą przewidywalności a niezdolnością do konsekwentnego planowania, co w efekcie może prowadzić do frustracji.
6. Zainteresowania szczególne i hiperaktywność
ADHD: Osoby z ADHD szybko zmieniają zainteresowania, często porzucają nowe hobby na rzecz innego zajęcia, mają różne stany hiperaktywności.
Autyzm: Osoby w spektrum mają bardzo intensywne i starannie ukierunkowane, niszowe zainteresowania, którym poświęcają znaczną część swojego czasu.
AudHD: Osoby mogą rozwijać głęboko ukierunkowane zainteresowania, ale mają problem, aby wytrwać w nich przez dłuższy czas.
Wyzwania z codziennych czynności
Osoby z AudHD codziennie mierzą się z wyzwaniami dotyczącymi praktycznie każdego obszaru życia:
Edukacja i praca: Problemy w zakresie utrzymania uwagi oraz organizacji wiążą się ze słabszymi wynikami w nauce lub problemami zawodowymi. Z drugiej strony przy właściwym ukierunkowaniu, te osoby mogą niesamowicie rozwinąć swoje talenty oraz wyobraźnię.
Relacje z ludźmi: Trudności w zrozumieniu przez innych zachowań własnej impulsywności bądź samotności mogą przekładać się na wyobcowanie społeczne.
Problemy ze zdrowiem: Najczęściej współwystępującymi objawami są: lęk, depresja oraz wypalenie spowodowane nieustannym przeciążeniem emocji oraz stymulacji.
W jaki sposób można wspierać osoby z AudHD?
Dostosowanie środowiska:
– Tworzenie spokojnych, przewidywalnych warunków, które minimalizują przeciążenia sensoryczne.
– Wprowadzenie struktur i narzędzi do organizacji, takich jak harmonogramy czy aplikacje do zarządzania zadaniami.
Indywidualne podejście:
– Zrozumienie unikalnych potrzeb danej osoby, w tym jej zainteresowań i preferencji.
– Akceptacja różnorodności zachowań i umiejętności.
Wsparcie terapeutyczne:
– Terapie behawioralne pomagające w regulacji emocji.
– Trening umiejętności społecznych, dostosowany do potrzeb osoby z AudHD.
– Terapia zajęciowa, wspierająca rozwój umiejętności organizacyjnych.
Edukacja otoczenia:
– Podnoszenie świadomości wśród rodziny, nauczycieli i pracodawców na temat AudHD, aby zwiększyć zrozumienie i wsparcie.
AudHD to podwójna diagnoza, która wnosi zarówno wyzwania, jak i możliwości. Osoby z AudHD cechuje unikalne połączenie cech autyzmu i ADHD, które wpływają na wszystkie aspekty ich życia. Kluczowe jest dostosowanie podejścia do ich indywidualnych potrzeb, aby pomóc im funkcjonować w sposób optymalny i czerpać satysfakcję z życia. Podnoszenie świadomości społecznej na temat AudHD jest pierwszym krokiem ku lepszemu zrozumieniu i wsparciu tej różnorodnej grupy osób.
