Zaburzenia spektrum autyzmu (ASD) u dzieci to choroba neurorozwojowa. Jej przyczyną są różnice w mózgu dziecka. Najmłodsi z ASD mogą zachowywać się, reagować i uczyć w inny sposób niż rówieśnicy. ASD powoduje problemy z komunikacją społeczną, a także z interpretacją zachowań niewerbalnych i werbalnych. Najogólniej mówiąc ASD u dzieci zmienia metody komunikacji i interakcji. Z autyzmu nie można się wyleczyć, ale z czasem można złagodzić objawy.
Objawy autyzmu
Oznaki ASD zwykle stają się szczególnie zauważalne we wczesnym dzieciństwie, ok. 12 a 24 miesiąca życia. Nie jest to jednak jednoznaczne, gdyż symptomy mogą pojawić się również wcześniej czy później.
Wczesne objawy mogą obejmować wyraźne opóźnienie w rozwoju językowym lub społecznym.
ASD można podzielić na dwie kategorie:
- problemy z interakcją społeczną
- powtarzające się wzorce zachowań
Przy diagnozowaniu autyzmu ważne jest to, że dziecko musi doświadczyć objawów w obu tych kategoriach.
Jakie problemy mogą wystąpić u dzieci z ASD?
ASD u dzieci może skupiać szereg kłopotów z komunikacją, a wiele z nich występuje przed 5 r.ż.
Problemy z interakcją społeczną
Począwszy od narodzin dziecka, objawy mogą rozwijać się w czasie:
Od urodzenia: trudności z utrzymaniem kontaktu wzrokowego
Do 9 miesiąca życia: brak reakcji na swoje imię, brak ekspresji w wyrażaniu emocji (np. radość lub złość)
Do 12 miesiąca życia: brak zainteresowania podstawowymi grami interaktywnymi, brak lub ograniczona gestykulacja np. machanie ręką na powitanie
Do 15 miesiąca: unikanie pokazywania innym swoich zabaw, spędzania czasu (np. pokazanie ulubionej zabawki lub książeczki)
Do 18 miesiąca życia: nie patrzenie w tym samym kierunku co inni
Do 24 miesiąca: brak uwagi na emocje innych, np. kiedy wydają się smutni
Do 30 miesiąca życia: brak zainteresowania w „zabawy w udawanie”, takie jak opieka nad lalką/pluszakami
Ponadto, dzieci z ASD mogą mieć trudności z wyrażaniem swoich uczuć lub identyfikowaniem uczuć innych, już od 36 miesiąca życia.
Z wiekiem, dzieci autystyczne często mają trudności z mówieniem lub ograniczone zasoby słów. Nie jest to jednak reguła. Jeśli szczególnie zainteresuje je jakiś temat, mogą rozwinąć swój zasób słów tak bardzo, aby skupić się wyłącznie na nim. Niemniej jednak, mogą mieć problemy z rozmową o innych rzeczach.
W procesie nauki mowy dzieci autystyczne mogą artykułować słowa odmiennym tonem – od wysokiego i wręcz “śpiewanego” do robotycznego, syntetycznego.
Może wystąpić u nich również hiperleksja, która oznacza czytanie w sposób wykraczający poza oczekiwania adekwatne do wieku. Dzieci autystyczne nierzadko uczą się czytać szybciej niż ich neurotypowi rówieśnicy, i już w wieku 2 lat dobrze sobie z tym radzić. Często jednak nie rozumieją tego, co czytają. Hiperleksja nie jest równoznaczna z autyzmem, jednak wyniki badań wskazują, że prawie 84 procent dzieci z hiperleksją cierpi na ASD.
Podczas interakcji z innymi, dzieci autystyczne mogą wykazywać problemy z dzieleniem się swoimi odczuciami i zainteresowaniami. Trudności może im sprawić także kontynuacja rozmowy, a także komunikacja niewerbalna (np. mowa ciała czy utrzymywanie kontaktu wzrokowego).
Powtarzające się wzorce zachowań
Oprócz powyższych problemów z komunikacją i interakcjami z innymi, autyzm obejmuje również objawy związane z zachowaniem i mową ciała.
Obejmują one:
- skrupulatne układanie np. zabawek w idealnym porządku i złoszczenie się w przypadku jego zaburzenia
- powtarzalne ruchy takie jak kręcenie się, kołysanie lub bieganie z punktu A do punktu B i z powrotem
- przywiązanie do rutyny, ścisłych pór np. dotyczącej wychodzenia do szkoły czy pory spania
- irytacja z powodu niewielkich zmian
- skupianie się na częściach przedmiotów, np. symbol na klocku lub koło od samochodziku
- nieszablonowe reakcje na doznania zmysłowe, takie jak smaki, dźwięki, zapachy
- wyjątkowe zdolności, takie jak talent muzyczny lub zdolności pamięciowe
Jak wygląda diagnoza autyzmu u dziecka?
Diagnoza składa się z:
- obserwacji zachowania dziecka
- wywiadu z rodzicami
- opinii pedagogów
- opcjonalnie innych badań zleconych przez specjalistów
Diagnostykę ASD u dzieci prowadzą ośrodki diagnostyczno-terapeutyczne lub poradnie psychologiczne. Warto wiedzieć, że to lekarz psychiatra stawia ostateczną diagnozę, ale za cały proces diagnostyczny odpowiada również zespół ekspertów w tym psycholog/pedagog specjalny.
Ważnym elementem diagnozy jest rozmowa z rodzicami na temat rozwoju dziecka. Prowadzący psycholog lub pedagog specjalny może zadać pytania o nietypowe dla dziecka zachowania, przebieg ciąży, rozwój dziecka od etapu niemowlęctwa.
Kolejny kluczowy aspekt to obserwacja zachowania dziecka. Diagnosta zwykle robi to w formie zabawy z dzieckiem, proponując nowe aktywności i zadania. W całym procesie niezwykle pomaga test ADOS-2. ADOS nazywany jest przez specjalistów złotym standardem w diagnozie autyzmu, gdyż jest bardzo innowacyjnym i skrupulatnym narzędziem diagnostycznym. Dzięki niemu specjalista może dokonać rzetelnej i trafnej obserwacji.
Dlaczego świadomość autyzmu jest ważna?
Pozytywna diagnoza ASD u dziecka może wiązać się z szokiem, obawami i wieloma pytaniami ze strony rodziców. W akceptacji tej nowej sytuacji może pomóc fakt, że ASD jest inne dla każdego.
Propagowanie wiedzy i budowanie wrażliwości społecznej jest bardzo ważne, by zwrócić uwagę na potrzebę większej empatii i tolerancji w grupie rówieśniczej. Zaznaczanie wyjątkowych potrzeb osób ze spektrum autyzmu pomoże przeciwdziałać wykluczeniu wśród rówieśników i kształtowaniu właściwych postaw prospołecznych.
W Centrum Terapii ALMA wykonujemy testy ADOS-2. Jeśli podejrzewasz, że Twoje dziecko może cierpieć na autyzm – zgłoś się do nas. Możesz być pewny/-a, że zespół specjalistów zaopiekuje się Wami w najlepszy sposób.
