Statystyki nie są zadowalające. Posiadanie zaburzeń uwagi (ADD) lub zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD), zwiększa ryzyko pogorszenia nastroju lub wystąpienia chorób takich jak depresja. Co gorsza, zarówno jeśli dziecko, jak i osoba dorosła mają te współistniejące zaburzenia, oba z nich mogą się nasilać. Kiedy ADD/ADHD jest nieleczone, młodzi ludzie zmagający się ze współwystępującą depresją, są w grupie podwyższonego ryzyka popełnienia samobójstwa. Z kolei dorośli z niezdiagnozowanym lub nieleczonym ADD/ADHD i depresją są narażeni na utratę pracy, problemów w związkach oraz na nadużywania substancji i ryzyka uzależnień.
Jednak dla wszystkich, którzy zmagają się z ADHD, mamy dobrą wiadomość. Badania wykazały, że kiedy ADD/ADHD jest prawidłowo zdiagnozowane i skutecznie leczone, ryzyko wystąpienia depresji znacznie spada. W Centrum Terapii ALMA widzimy to również po poprawie samopoczucia naszych pacjentów w związku ze wdrożoną psychoedukacją i farmakoterapią.
Co wiemy o ADD/ADHD?
Według badań przeprowadzonych w Stanach Zjednoczonych szacuje się, że 9,4% dzieci i 4,4% dorosłych cierpi na ADD/ADHD. Jednak zdaniem ekspertów miliony ludzi pozostaje wciąż niezdiagnozowanych.
Zarówno ADD, jak i ADHD jest zaburzeniem neurorozwojowym i charakteryzuje się problemem z utrzymaniem uwagi, a często także nadpobudliwością i impulsywnym zachowaniem. Mimo że ADHD dotyczy wielu osób, nadal jest bardzo niezrozumiałe i często niewłaściwie diagnozowane i leczone. Amerykańskie badania szacują, że około 40% dzieci z objawami ADD/ADHD nie otrzymuje właściwej diagnozy i/lub leczenia, a badanie dotyczące niediagnozowania ADD/ADHD mówi, że 80% dorosłych z objawami tego zaburzenia nie otrzymuje leczenia, którego potrzebują. Nietrudno zauważyć, że powiązania i skutki są dosyć daleko idące.
Jaki jest związek pomiędzy ADHD, a depresją?
Istnieje bardzo silny związek pomiędzy ADD/ADHD a poważnymi zaburzeniami depresyjnymi. Badania wskazują, że u młodzieży z ADD/ADHD występują wskaźniki jednoczesnej depresji wahajce się od 12% do 50%, a u dorosłych wynosi od 16% do 31%.
Depresja i ADHD są ze sobą powiązane na kilka sposobów. Kluczowym związkiem jest to, że skutki życia z podstawowymi objawami ADD/ADHD – obejmującymi problemy ze skupieniem uwagi, rozpraszaniem się, słabą organizacją, prokrastynacją i słabą kontrolą impulsów – mogą prowadzić do depresji. Te objawy niosą ze sobą szereg konsekwencji i problemów. Mogą negatywnie wpływać na wyniki w szkole lub pracy, prowadzić do niskiej samooceny i negatywnego postrzegania siebie, przyczyniając się do depresji. Związki, finanse, praca, znajomości z u osób ADD/ADHD są o wiele trudniejsze, co może przyczynić się finalnie do obniżenia nastroju.
Osoby z ADD/ADHD mają większe trudności, jeśli chodzi o regulację emocji. Często doświadczają ich intensywniej niż osoby niedotknięte tym zaburzeniem. W efekcie mogą mieć problemy z poradzeniem sobie z trudnościami, co wpływa na ich obniżone samopoczucie. Ponadto inne badania pokazują, że dla nieuważnych typów ADD/ADHD, mogą występować problemy w relacjach społecznych i dysfunkcyjne relacje na linii rodzic-dziecko, co przyczynia się do ryzyka wystąpienia depresji.
Wspólne objawy ADD/ADHD i depresji mogą obejmować łatwe rozpraszanie się, nieuwagę, obniżony nastrój, dezorganizację, uczucie „szklanki do połowy pustej”, obniżony poziom energii, tendencję do izolacji społecznej i ogólne poczucie bezwartościowości. U osób z ADD/ADHD i depresją może, ale nie musi wystąpić nadpobudliwość.
Związek pomiędzy ADD/ADHD, depresją i mózgiem
Mózg osób z ADD/ADHD działa inaczej niż mózg osoby niedotkniętej tym zaburzeniem. Skany obrazowania SPECT mózgu przeprowadzone w amerykańskiej klinice Amen Clinc wykazały, że ADD/ADHD jest związane z biologicznymi zmianami w mózgu. Kiedy neurotypowe osoby (te, których nie dotyczy ADD/ADHD) koncentrują się na czymś, przepływ krwi zwiększa się w korze przedczołowej (obszarze mózgu, który odpowiada za skupienie, osąd, planowanie, empatię i kontrolę impulsów). Na skanach u osób z ADD/ADHD można zauważyć zmniejszoną aktywność w korze przedczołowej podczas koncentracji. Ta fizjologiczna różnica może dać odpowiedź, dlaczego osobom z ADD/ADHD trudno jest się skupić. W rzeczywistości im mocniej próbują to zrobić, tym gorzej im to wychodzi.
Podobnie, u osób cierpiących na depresję, skany SPECT obrazują zmniejszoną aktywność kory przedczołowej (w szczególności z lewej strony) w spoczynku, choć wykazują poprawę koncentracji i zwiększoną aktywność układu limbicznego w spoczynku i podczas koncentracji. Układ limbiczny zwany jest ośrodkiem emocjonalnym mózgu.
Inne badanie neuroobrazowania wykazało, że oba schorzenia są ściśle powiązane z deregulacją mózgowego systemu nagrody. Dopamina, która napędza motywację i odgrywa rolę w systemie nagród i nastrojach u osób z ADD/ADHD występuje w niedoborze. Badania wskazują również, że osoby z tym schorzeniem mają utrudniony czas na realizację nagród i utrzymanie motywacji i jest widoczna zarówno w ADD/ADHD, jak i w depresji (choć nie w przypadku typów nadpobudliwych).
Skutki nieleczonego ADHD/ADD i depresji
Niestety, ADD/ADHD często pozostaje niezdiagnozowane i nieleczone. Wynika to głównie ze stereotypów, że ADHD występuje wyłącznie u dzieci i nie dotyczy dorosłych. Eksperci uważają, że trudności w zdiagnozowaniu występują przede wszystkim u kobiet i dziewcząt, ponieważ częściej nie uzewnętrzniają swoich objawów, przez co stają się trudniejsze do wychwycenia.
Dodatkowo objawy ADHD u dzieci są równie często nieprawidłowo interpretowane. Brak skupienia, dezorganizacja, rozproszenie są często bagatelizowane. Zarówno rodzice, jak i dzieci mogą uważać, że nie są wystarczająco inteligentne, są leniwe lub za mało się starają. Wiele osób, które nie zostały prawidłowo zdiagnozowane w dzieciństwie, odczuwa piętno ADHD w dorosłym życiu. Dorośli, którzy wpadli w wir życia i pracy łatwiej pomijają występujące objawy. W rzeczywistości często jest tak, że to towarzysząca depresja skłania ludzi do szukania pomocy, a nie stricte ADD/ADHD.
Zrozumienie objawów ADHD i depresji
Niezwykle istotne jest to, aby każdy był świadomy i rozumiał objawy zarówno ADD/ADHD, jak i depresji. Ważne jest, by wiedzieć, jakie są czynniki ryzyka, oraz mogą one współwystępować razem. Diagnoza i uzyskanie właściwego leczenia dla obu tych stanów jest kluczowe.
Oto podsumowanie kilku faktów, o których warto pamiętać:
- Dziewczęta i kobiety są znacznie bardziej narażone na współwystępowanie ADD/ADHD i depresji.
- Spośród 7 typów ADHD, osoby z nieuważnym ADD/ADHD są znacznie bardziej narażone na ryzyko wystąpienia depresji
- Jeśli matka cierpi na depresję w trakcie ciąży, istnieje ryzyko, że urodzi dziecko, u którego rozwinie się ADD/ADHD, depresja lub obie te choroby.
- Osoby, które nie leczą swojego ADD/ADHD, są bardziej narażone na wystąpienie depresji z powodu niskiej samooceny
W Centrum Terapii ALMA, jako nieliczni w Polsce, specjalizujemy się w leczeniu ADHD. Jeśli podejrzewasz u siebie lub kogoś bliskiego niezdiagnozowane lub nieleczone ADD/ADHD i związaną z nim depresję, ważne jest, aby rozpoznać i skutecznie leczyć oba te problemy.
