Część osób, które przesadziły z alkoholem, jedzeniem, grami komputerowymi itp., pamiętają konsekwencje swoich czynów, są w stanie uczyć się na błędach i unikać w przyszłości takich zachowań. Dla innych z kolei priorytetem jest maksymalizowanie przyjemności z danej czynności, zminimalizowanie konsekwencji i powielanie destrukcyjnego zachowania. Dlaczego tak się dzieje? Odpowiedź leży w systemie połączeń w Twoim mózgu i jego reakcji na neuroprzekaźniki.
Dlaczego zachcianki powodują zniewolenie? Na czym polega mózgowy system nagradzania?
To, czy zaprzestaniesz niewłaściwych nawyków po doświadczeniu konsekwencji, czy też będziesz je powtarzać, zależy w dużej mierze od budowy Twojego mózgu i jego systemu nagradzania. Czym jest mózgowy system nagradzania? Jest to rozbudowana sieć systemów mózgowych i neuroprzekaźników, które są niezbędne dla przetrwania człowieka. Motywują nas do poszukiwania rzeczy, których potrzebujemy, aby utrzymać się przy życiu i kontynuować przetrwanie naszego gatunku.
Istnieje również wiele innych aktywności, które nie są konieczne dla naszego przetrwania, ale aktywują układ nagradzania:
- Słuchanie muzyki
- Branie ciepłej kąpieli
- Oglądanie atrakcyjnego obrazu
Ponadto są również inne substancje i zachowania, które szkodzą zdrowiu i samopoczuciu, a powodują, że układ nagrody wchodzi na wysokie obroty, np.:
- Kokaina
- Heroina
- Metamfetaminy
- Słodycze
- Alkohol
- Nadmierne pisanie SMS-ów i granie na komputerze
Warto przyjrzeć się bliżej neuroprzekaźnikom i systemom mózgowym odpowiadającym systemowi nagradzania, aby przekonać się, w jaki sposób działa i jak może się rozregulować. Po pierwsze, zwróćmy uwagę na funkcje, jaką odgrywają cztery neuroprzekaźniki. Działają one jak nośniki mózgu, przekazując informacje w jego obrębie. To, jak bardzo są silne lub słabe odgrywa ważną rolę w zdolności do porzucenia złych zachowań, lub w doprowadzeniu do uzależnienia.
Substancje chemiczne w mózgu związane z zachciankami
- Dopamina – odpowiada za motywację, napęd pobudzenie
- Serotonina – radość, zapobieganie zmartwieniom, spokój
- GABA – relaks, spokój
- Endorfiny – właściwości przeciwbólowe, przyjemność
Dopamina to substancją chemiczną odpowiadająca za nasze dobre samopoczucie. Zawsze gdy poddajemy się przyjemnej czynności, możemy to porównać do naciskania przycisku w mózgu, uwalniającego dopaminę, dzięki której odczuwamy błogi stan. Kokaina, metamfetamina, alkohol i nikotyna pobudzają przypływ dopaminy, który sprawia, że możemy się od nich uzależnić i potrzebować nawet bardziej niż zaspokojenia podstawowych potrzeb takich jak jedzenie, woda i seks. Ilość dopaminy uwalnianej podczas zażywania narkotyków może być od dwóch do dziesięciu razy większa niż ta, którą mózg wytwarza w przypadku naturalnych nagród.
Serotonina jest uważana za substancję szczęścia, która zapobiega zmartwieniom. Wiele z obecnych antydepresantów dostępnych na rynku oddziałuje na ten neuroprzekaźnik. Podczas gdy poziom serotoniny jest niski, ludzie mają tendencję do zamartwiania się, bycia nieelastycznymi, kłótliwymi, opozycyjnymi. Ponadto cierpią z powodu depresji, obsesyjnego myślenia, kompulsywnych zachowań lub odczuwają lęki. Węglowodany proste wpływają na wzrost ilości l-tryptofanu w mózgu, dlatego niektórzy ludzie mogą się uzależnić od ciasteczek, pieczywa, ziemniaków i słodkich napojów.
Kwas gamma-aminomasłowy zwany GABA, jest neuroprzekaźnikiem hamującym, który odpowiada za poczucie spokoju lub pomaga zrelaksować się mózgowi. Jeśli doznałeś traumy lub jesteś pod wpływem dużego stresu, GABA może być w deficycie. Twój limbiczny mózg może być nadaktywny, co wzmaga u Ciebie uczucie niepokoju, spięcia lub smutku. W efekcie jesz lub pijesz, próbując go uspokoić.
Natomiast endorfiny są naturalnymi substancjami chemicznymi mózgu, które powodują przyjemność i uśmierzają ból. Endorfiny zwane są również naturalną morfiną lub substancją podobną do heroiny. Substancje te są silnie zaangażowane w utratę kontroli,a co za tym idzie uzależnienie.
Dlaczego tak trudno jest powiedzieć „nie”?
Systemy mózgu, napędzające nas do poszukiwania przyjemności, oraz kora przedczołowa (PFC), która hamuje przed ryzykownym zachowaniem, oddziałują na siebie, tworząc obwód samokontroli. W zdrowym obwodzie samokontroli skutecznie działająca PFC gwarantuje kontrolę impulsów i właściwą ocenę, a głęboki układ limbiczny przyczynia się do odpowiedniej dawki motywacji, dzięki czemu możesz planować i realizować swoje cele. Możesz powiedzieć „nie” alkoholowi, słodyczom, papierosom, hazardowi, narkotykom i wielu innym złym i ryzykownym zachowaniom.
Uzależniony mózg ma osłabioną korę przedczołową, a za kontrolę odpowiadają obwody popędowe. Gdy kora przedczołowa nie jest aktywna, może to spowodować zachwianie równowagi w systemie nagrody i spowodować utratę kontroli nad swoimi decyzjami. W takim przypadku wzrasta ryzyko, że padniesz ofiarą swoich zachcianek. Posiadanie niskiej aktywności w tym obszarze może skutkować skłonnością do problemów z kontrolą impulsów. W Centrum Terapii ALMA jesteśmy po to, by pomóc Tobie i Twoim bliskim pokonać cierpienie związane z problemami uzależnień. Uzależnienia mogą prowadzić nie tylko do problemów ze zdrowiem i zagrażać życiu, ale wywierać negatywny wpływ na wiele obszarów w codziennym funkcjonowaniu. Jeśli czujesz, że chcesz odzyskać kontrolę nad swoim życiem lub pomóc w tym bliskiej osobie, zapisz się na wizytę do naszych specjalistów uzależnień. Jeśli doświadczyłeś w dzieciństwie traum związanych z uzależnieniem od substancji u Twoich bliskich i ma to wpływ na Twoje obecne życie, zapraszamy do uczestnictwa w grupie DDA/DDD.
