Nie ma typowego nastolatka z ADHD. Objawy różnią się w zależności od płci, podtypu ADHD – typ z przewagą zaburzeń koncentracji, z przewagą nadruchliwości lub mieszany – środowiska, w którym się znajdują, a także ich indywidualnych mocnych stron oraz wszelkich innych zaburzeń, które mogą mieć. Nastolatki z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi często doświadczają niektórych lub wszystkich z poniższych objawów częściej niż inne nastolatki w ich wieku:
- Rozproszenie uwagi i brak skupienia
- Dezorganizacja i zapominanie
- Zachowanie skoncentrowane na sobie
- Nadpobudliwość
- Podwyższona emocjonalność i dysforia wrażliwa na odrzucenie
- Impulsywność i złe podejmowanie decyzji
- Problemy z koncentracją i kończeniem zadań
Problem rozpoznania
W okresie dojrzewania, zwłaszcza gdy zachodzą zmiany hormonalne i wzrastają wymagania związane ze szkołą i zajęciami pozalekcyjnymi, objawy ADHD mogą się nasilać. W przypadku nastolatków, których nie zdiagnozowano w dzieciństwie, rozpoznanie ADHD w okresie dojrzewania może być skomplikowane z kilku powodów.
- Aby zakwalifikować się do rozpoznania ADHD, objawy muszą być w jakiś sposób obecne przed ukończeniem 12 roku życia; jednak przypomnienie sobie objawów, które występowały w przeszłości, jest często trudne. W
- Wiele symptomów wymienionych w kryteriach diagnostycznych są przeznaczone głównie dla młodszych dzieci i mogą nie mieć zastosowania do nastolatków.
- Uzyskanie wiarygodnych raportów na temat objawów nastolatków od zewnętrznych obserwatorów, takich jak rodzice lub nauczyciele, jest trudniejsze. Dzieje się tak dlatego, że nastolatki mają zwykle kilku różnych nauczycieli, z których każdy widzi ich tylko przez niewielką część dnia. Z kolei rodzice mają często mniej bezpośredniego kontaktu ze swoim dzieckiem w latach nastoletnich niż w dzieciństwie.
- Jak wspomniano powyżej, niektóre uderzające objawy ADHD, takie jak skrajna nadpobudliwość, mogą być bardziej subtelne u nastolatków niż u młodszych dzieci.
- Obecność innych zaburzeń może skomplikować rozpoznanie ADHD.
Opóźnienie umiejętności wykonawczych
Wiele problemów nastolatków w domu, w szkole i w sytuacjach towarzyskich wynika z opóźnień neurologicznych. ADHD wiąże się ze słabymi umiejętnościami wykonawczymi – funkcjami mózgu, które pomagają nastolatkom regulować zachowanie, wyznaczać i osiągać cele, równoważyć pragnienia z obowiązkami i uczyć się samodzielnego funkcjonowania. Średnio te umiejętności wykonawcze nie rozwijają się w pełni dla nikogo przed ukończeniem 20 lat. Oś czasu jest o 3 do 5 lat dłuższa dla nastolatków z ADHD, którzy częściej zmagają się z zadaniami wymagającymi funkcji wykonawczych. W międzyczasie nastolatki z ADHD są niesprawiedliwie określane jako leniwe lub buntownicze, ponieważ te neurologiczne deficyty są w dużej mierze niewidoczne i źle rozumiane.
Ryzykowne zachowanie
Badania pokazują, że nastolatki z ADHD mają wyższą skłonność do występowania zachowań ryzykownych niż ich rówieśnicy bez zaburzenia. Wśród najpoważniejszych zagrożeń stojących przed nastolatkami z ADHD wymienić można:
- wcześniejsze próbowanie papierosów, alkoholu i nielegalnych narkotyków
- wyższy wskaźnik palenia i używania substancji psychoaktywnych
- wyższy wskaźnik problemów związanych z alkoholem
- tendencja do wcześniejszej aktywności seksualnej, w tym uprawianie seksu w sposób niebezpieczny
- niechciana ciąża
- wyższy wskaźnik chorób przenoszonych drogą płciową
- niższe wyniki testów
- wyższe wskaźniki nieukończenia szkoły średniej
- nadmierne korzystanie z internetu i mediów społecznościowych
- poważne wypadki samochodowe
W związku z powyższym niezwykle istotna jest współpraca rodziców, szkoły i lekarza doświadczonego w leczeniu nastolatków z ADHD. Dzięki leczeniu — zalecane jest połączenie leków, terapii behawioralnej i psychoedukacji — oraz interwencji na czas, opiekunowie mogą pomóc swoim nastolatkom uniknąć lub zminimalizować ryzyko negatywnych skutków zaburzenia. Ponadto badania w przeważającej mierze wskazują, że długotrwałe stosowanie leków na ADHD zmniejsza ryzyko złego i/lub impulsywnego podejmowania decyzji wśród nastolatków.
Bibliografia:
