Rozpoznawanie pierwszych objawów ADHD u dzieci – kiedy warto zgłosić się do specjalisty?

Czy Twoje dziecko nieustannie się wierci i ma problemy z koncentracją? A może jest ciche, spokojne i zdaje się „niewidzialne” w grupie, ale w domu trudno mu uporządkować myśli? Trudno mu czsem przestać mówić i skacze z tematu na temat lub wręcz przeciwnie błądzi myślami w swoim świecie i rzadko reaguje na komunikaty za pierwszym razem. ADHD może przybierać różne formy, a jego objawy często bywają inne u chłopców i u dziewczynek. Jak je rozpoznać i kiedy zgłosić się do specjalisty? Zapraszamy do lektury!

ADHD u dziewczynek i chłopców – różne oblicza tego samego zaburzenia

Warto podkreślić, że ADHD może wyglądać inaczej u chłopców i dziewczynek. Chłopcy często są nadmiernie ruchliwi, impulsywni i głośni. Ich zachowanie przyciąga uwagę nauczycieli i rodziców, co sprawia, że diagnoza ADHD następuje szybciej. Chociaż nie dajcie się zmylić, są chłopcy nisko energetyczni, błyskotliwi, być może z wąskimi specyficznymi zainteresowaniami, którzy szukają przygód głównie w grach komputerowych i ledwo opuszczają swój fotel.

Dziewczynki natomiast częściej borykają się z problemami z koncentracją, ale potrafią się dobrze maskować. Są ciche, spokojne i nie sprawiają problemów wychowawczych. Często bujają w obłokach, zapominają o zadaniach domowych lub mają problemy z organizacją czasu. A i tutaj są zupełnie różne konstelacje objawów, bo wasze pociechy mogą być bardzo zorganizowane, pilnujące każdego zadania i sprawdzające po sobie każde najmniejsze zadanie, wręcz perfekcyjne i nieomylne. Mogą cierpieć na bóle głowy lub po szkole ucinać sobie drzemki lub często skarżyć się na zmęczenie. Takie ADHD bywa niezauważone przez lata. 

Pierwsze objawy ADHD u dzieci

Symptomy ADHD można podzielić na trzy główne kategorie: zaburzenia uwagi, nadpobudliwość i impulsywność.

Zaburzenia uwagi

• • Trudności w skupieniu się na jednej czynności przez dłuższy czas, lub wielogodzinne skupienie na interesującej czynności.
  • Unikanie zadań wymagających wysiłku umysłowego, chyba, że są w obszarze zainteresowań dziecka.
  • Częste gubienie przedmiotów, zapominanie i chaotyczne obchodzenie się ze swoimi rzeczami lub nadmierne do nich przywiązanie i perfekcjonizm, służący zapobieganiu takim trudnościom.
  • Łatwe rozpraszanie się bodźcami zewnętrznymi lub własnymi myślami i skojarzeniami
  • Trudność w kierunkowaniu uwagi na zadania, szybka przerzutność uwagi.
  • Dzieci, które reagują na wszystko, często trudno jest im wybrać aktywność

Nadpobudliwość

• • Nieustanne wiercenie się i poruszanie
  • Obgryzanie paznokci lub inne przejawy wzmożonej mikro ruchliwości
  • Trudności z pozostaniem w jednym miejscu, np. podczas posiłków czy zajęć.
  • Nadmierna gadatliwość, częste zmiany tematów
  • Bieganie lub wspinanie się w sytuacjach, w których jest to niewłaściwe.

Impulsywność

• • Trudności z czekaniem na swoją kolej.
  • Przerywanie innym lub wtrącanie się do rozmów i zabaw.
  • Podejmowanie działań bez zastanowienia nad konsekwencjami.
  • Mówienie bez namysłu i uwzględnienia kontekstu.

Pierwsze symptomy ADHD mogą pojawić się już przed 5. rokiem życia. Dzieci te często mają problemy z koncentracją, są nadmiernie ruchliwe i impulsywne. W wieku przedszkolnym objawy stają się bardziej widoczne, co może wpływać na relacje z rówieśnikami i funkcjonowanie w grupie.

Dziewczynki z ADHD – ukryte symptomy

Dziewczynki z ADHD często są niezdiagnozowane przez lata, ponieważ nie wpisują się w stereotypowy obraz dziecka z ADHD. Zamiast być nadmiernie aktywne, mogą być wycofane, zamyślone i ciche lub bardzo zdolne, aktywne na wielu polach i dobrze zorganizowane. Objawy, na które warto zwrócić uwagę, to:

• • Trudności z organizacją czasu i wykonywaniem zadań lub nadmierny perfekcjonizm.
  • Skłonność do zapominania o obowiązkach lub przywiązanie do planowania i brak elastyczności w zmianach planów.
  • Bujanie w obłokach i tracenie wątku podczas rozmowy lub  szybkie irytowanie się w kontaktach z innymi.
  • Problemy z utrzymaniem porządku w otoczeniu lub nadmierne przywiązanie do „swojego bałaganu”, lęk i irytację w przypadku ingerencji z zewnątrz.

Dziewczynki często starają się dostosować do oczekiwań otoczenia, maskują swoje objawy, co sprawia, że ich problemy są mniej widoczne, lub dopiero w późniejszym wieku manifestują się w depresji lub zaburzeniach lękowych.

mgr Aleksandra Kaczmarek, psycholog, współzałożycielka Centrum Terapii Alma